Polityka i Prawo

Współczesna medycyna coraz większy nacisk kładzie na profilaktykę i wczesne wykrywanie chorób. Wszystko wskazuje na to, że ta tendencja będzie się nasilać w opiece medycznej XXI w. Sprzyja temu wiele najnowszych metod diagnostycznych, ciągle udoskonalanych, pozwalających wykryć pierwsze symptomy nieprawidłowego funkcjonowania organizmu i rozpoczęcia leczenia przed pełnym rozwinięciem się choroby. Ważna jest powszechna u lekarzy, a coraz częściej i pacjentów, świadomość czynników ryzyka zachorowania na określoną chorobę, wynikających z uwarunkowań genetycznych, trybu życia, przebytych dotychczas chorób. Mamy coraz większą szansę na uniknięcie poważnych schorzeń – pod jednym warunkiem – trzeba się systematycznie badać.

Wykonaj samodzielnie

Uznanym badaniem przesiewowym raka jelita grubego jest badanie krwi utajonej w stolcu. Gotowe zestawy do tego badania można kupić w każdej aptece wraz z przepisem pobrania kału i odczytu próby. Celowe jest wykonywanie tego badania, począwszy od około 35. roku życia, co 2-3 lata, a po 50. roku życia raz na rok.

Badanie biochemiczne

Badanie biochemiczne obejmuje morfologię, OB, poziom sodu, potasu, glukozy, badanie czynności wątroby (transaminazy, bilirubina), badanie czynności nerek (kreatynina, badanie ogólne moczu).

Profilaktyka raka skóry

W związku z modą na opalanie konieczne wydaje się zalecenie okresowego dokładnego oglądania skóry pod kątem zmian barwnikowych i znamion, których zwykle przybywa po lecie. Szczególnie niebezpieczne są znamiona szybko rosnące, owrzodziałe, bardzo ciemne, sprawiające wrażenie wzrostu pełzającego. Takie podejrzane znamiona należy pokazać lekarzowi.

Niezależnie od płci

Większość badań powinny przeprowadzać zarówno kobiety, jak i mężczyźni. Istotnym zaleceniem jest troskliwa uwaga poświęcona własnemu ciału (fachowo – samobadanie). Trzeba zauważyć np. rosnącą tendencję do nadwagi lub niedowagi, wszelkiego rodzaju guzki, przebarwienia skóry i inne niepokojące zmiany, które powinien ocenić lekarz.

Wszyscy powinni co jakiś czas przeprowadzać rutynowe badania. Należy kontrolować u dentysty stan uzębienia. Trzeba też sprawdzać ciśnienie tętnicze i poziom cholesterolu. Raz w roku zalecane są podstawowe badania biochemiczne krwi i moczu dające szeroki obraz funkcjonowania organizmu (skład krwi, poziom elektrolitów, pracę wątroby i nerek…). Należy wykonywać badania EKG, aby kontrolować pracę serca. W ramach profilaktyki jaskry wskazane jest raz na kilka lat – badanie okulistyczne z oceną dna oka, pola widzenia i pomiarem ciśnienia śródgałkowego. Alergicy oraz palacze, zagrożeni chorobą oskrzelowo-płucną, powinni przeprowadzać badanie przepływu wydechowego (PEF). Palacze, zagrożeni rakiem płuc, powinni także szczególnie przestrzegać zalecenia, by co roku wykonywać rentgen klatki piersiowej.

W krajach wysoko rozwiniętych wzrasta ryzyko zachorowania na raka jelita grubego. Dlatego zaleca się, szczególnie u osób starszych, badanie krwi utajonej w kale oraz przeprowadzanie badania endoskopowego. Po 50. r. ż. wskazane też jest przeprowadzenie gastroskopii w celu wykluczenia choroby wrzodowej lub raka żołądka.

Tylko dla kobiet

Są jednak choroby specyficznie kobiece bądź częściej występujące u kobiet. Do nich należą nowotwory piersi, narządów rodnych oraz osteoporoza. Profilaktyka tych chorób wymaga specjalnych badań. Zalecana częstotliwość jest inna u kobiet w wieku rozrodczym, inna w okresie menopauzy i po niej.

Oprócz samobadania piersi i badania ich podczas wizyty u internisty lub ginekologa zalecane są badania USG i mammografia. Badanie USG powinny wykonywać kobiety młode (od 20. r. ż.). Powyżej 35. r. ż. zalecana jest mammografia.

Nowotworem zagrożone są narządy rodne kobiety: jajniki, szyjka macicy i trzon macicy. Kobiety powinny zwracać uwagę na wszystkie nieprawidłowości: upławy, plamienia i krwawienia nie związane z miesiączką, wyjątkowo długie i obfite menstruacje. Mogą one wskazywać na raka szyjki i trzonu macicy. Rak jajników jest szczególnie podstępny, bo trudny do wykrycia nawet podczas rutynowych badań ginekologicznych. W profilaktyce chorób narządów rodnych wskazane jest wykonanie USG jamy brzusznej i miednicy.

Grupę największego ryzyka stanowią kobiety w okresie menopauzy i pomenopauzalnym, u których spada gęstość masy kostnej z powodu mniejszej produkcji estrogenów. Kobiety w tym wieku powinny szczególnie dbać o systematyczne wykonywanie badań densytometrycznych, oceniających gęstość kości.

Większość guzków i stwardnień w sutku to niegroźne torbiele lub włókniaki, ale około 20% wyczuwanych przypadkowo guzków ma charakter złośliwego nowotworu. Nawet w tej grupie guzków rak o średnicy poniżej 1 cm wcześnie wykryty daje szanse całkowitego wyleczenia, bez konieczności amputacji piersi.

Nieco inne jest postępowanie u kobiet z rodzin obciążonych rakiem sutka. O ile częstość raka sutka wzrasta w okresie menopauzy, o tyle w przypadkach genetycznie uwarunkowanych rak ten ujawnia się o 10-15 lat wcześniej. Stąd wynika konieczność odrębnego kalendarza badań dla kobiet z tej grupy. Kobiety te od 20. roku życia, poza samobadaniem, powinny co pół roku być poddawane ocenie palpacyjnej sutków przez lekarza, co pół roku mieć powtarzane badanie USG sutków, a pierwszą mammografię proponuje się przeprowadzać w tej grupie w 30. roku życia i rokrocznie ją powtarzać. Powinny one również pozostawać pod kontrolą specjalistycznych poradni.

Pamiętać należy, że jaskra w 70% przypadków występuje rodzinnie, stąd przy takim wywiadzie badania należy powtarzać raz w roku. Choroba ta często rozwijająca się podstępnie, nie wykryta w porę, może prowadzić do utraty wzroku.

Pamiętaj, że nadciśnienie nie boli, a nie wykryte i nie leczone prowadzi do powikłań narządowych w postaci uszkodzenia nerek, wzroku i serca.

Skłonność do zachorowań na określone choroby można przewidzieć na podstawie obecności tzw. czynników ryzyka, spośród których garnitur genetyczny i nasz tryb życia wydają się kardynalne. Wiadomo, że w rodzinach obciążonych chorobą wieńcową, nadciśnieniem, udarami mózgu podstawową przyczyną tych chorób może być genetyczna skłonność do otyłości, cukrzycy lub hipercholesterolemii. Znane są już coraz szerzej genetyczne uwarunkowania niektórych nowotworów, w tym najczęstszego spośród nowotworów u kobiet raka sutka, oraz raka oskrzeli, raka jelita grubego.

Istnieje coraz więcej dostępnych metod wczesnej oceny i zwalczania czynników ryzyka chorób oraz badań przesiewowych pozwalających wykryć raka we wczesnym, często całkowicie wyleczalnym stopniu zaawansowania. W onkologii podstawowym czynnikiem prognostycznym przeżycia jest właśnie stopień zaawansowania nowotworu.