Polityka i Prawo

W krajach wysoko rozwiniętych antykoncepcja hormonalna jest drugą co do częstości stosowania (po sterylizacji) metodą zapobiegania ciąży.

Gdy potrzebujemy szybkiej reakcji – antykoncepcja awaryjna

Skuteczną i – można powiedzieć – nowoczesną metodę antykoncepcyjną wynalazły plemiona Ameryki Południowej. Tamtejsze kobiety piły napary z ziół zawierających substancje o działaniu hormonalnym. Wypada więc uznać, że Indianie byli prekursorami doustnej tabletki antykoncepcyjnej.

W historii współczesnej antykoncepcji mówi się od roku 1897, kiedy to po raz pierwszy Beard i Prenant stwierdzili, iż w ciąży nie występuje owulacja. Kilka lat później Herman i Stein dowiedli, że za ten efekt odpowiedzialny jest hormon zwany progesteronem, a w roku 1936 Kurzrokowi udała się sterylizacja za pomocą samych estrogenów.

Pierwsza doustna tabletka antykoncepcyjna Enovid 10 została zarejestrowana w Stanach Zjednoczonych w 1960 r., a rok późnej weszła na rynki europejskie.

Przeczytaj też: Antykoncepcja mechaniczna

W XX w. nastąpił gwałtowny rozwój antykoncepcji hormonalnej. Ciągłe poszukiwania doprowadziły do powstania wielu jej metod.

I. Rodzaje środków antykoncepcjnych

Antykoncepcję hormonalną można podzielić na trzy grupy:

1. złożone preparaty doustne (OC – oral contraceptive)

• metoda jednofazowa

• metoda dwufazowa

• metoda trójfazowa

2. śr. oparte na samych progestagenach

• minitabletka gestagenna (mini pill)

• progestageny o przedłużonym działaniu:

• implanty

• iniekcje

•  wkładka wewnątrzmaciczna zawierająca progestagen (medical IUD)

3. antykoncepcja po stosunku (awaryjna, post-coital contraceptive)

II. Dwuskładnikowa doustna tabletka antykoncepcyjna

Składa się z ethynyloestradiolu EE (syntetycznego estrogenu) oraz różnych progestagenów (pochodnych progesteronu).

Podanie tabletki doustnej sprawia, że w surowicy krwi utrzymuje się stałe stężenie hormonów sterydowych (estrogenów i progestagenów). Powoduje to zahamowanie uwalniania gonadotropin przysadkowych (FSM i LH). W wyniku tego w jajnikach nie dojrzewają pęcherzyki Graafa i nie dochodzi do uwolnienia komórki jajowej (owulacji).

Dodatkowo progestagen, który jest obecny w pigułce, ma następujące działanie:

• wpływa na błonę śluzową macicy w taki sposób, że przyspiesza przemianę jej struktury, co uniemożliwia zagnieżdżenie się zarodka. Umieszczone tu gruczoły stają się drobne, zniekształcone, niezdolne do produkowania odpowiedniej ilości śluzu. W tak zmienionej błonie śluzowej macicy nie może zagnieździć się blastocysta (czyli bardzo wczesne stadium rozwoju zarodka),

• powoduje, że śluz szyjkowy jest bardzo zbity, gęsty, nieprzepuszczalny dla plemników,

• sprawia, że plemniki nie mają zdolności do tworzenia enzymu niezbędnego do rozpuszczenia otoczki komórki jajowej (akrolizyny), dzięki czemu nie dochodzi do zapłodnienia.

Jaki skład?

W zależności od składu doustne środki antykoncepcyjne dzieli się na:

• jednofazowe: tabletki o stałym składzie hormonów sterydowych w całym cyklu zawierające ethynyloestradiol i progestagen (obydwa hormony podaje się w takiej samej ilości podczas całego cyklu),

• dwufazowe: w I fazie cyklu – przyjmuje się sam ethynyloestradiol lub z niewielkim dodatkiem progestagenu, w II fazie – ethynyloestradiol wraz z progestagenem. Metoda ta obecnie jest sporadycznie stosowana, gdyż czasem może spowodować zwiększone prawdopodobieństwo zajścia w ciążę i zwiększone ryzyko rozwoju raka trzonu macicy. Nie będziemy więc jej omawiać.

• trójfazowe: o zmiennym składzie hormonalnym, przypominającym wahania fizjologiczne hormonów w trakcie prawidłowego cyklu miesięcznego.

Po początkowym zafascynowaniu tabletkami trójfazowymi (były bardziej fizjologiczne, nie zmniejszały obfitości krwawień z odstawienia hormonów, rzadziej dawały plamienia i krwawienia) okazało się, że wiele kobiet źle toleruje te preparaty. Przyczyną jest większa sumaryczna dawka ethynyloestradiolu w porównaniu z tabletkami jednofazowymi i jednocześnie mniejsza dawka progestagenów (wyraźna przewaga estrogenna tabletki trójfazowej). Wahania poziomu hormonów nasilają migrenowe bóle głowy i zmiany nastroju, a także objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego. Zmienność tabletek powoduje częstsze błędy w ich zażywaniu. Metoda trójfazowa ma również większy wskaźnik zawodności Pearla, jest więc nieco mniej skuteczna.

Od czego zacząć?

Przed rozpoczęciem stosowania tabletki dwuskładnikowej należy:

• przeprowadzić pełne badanie ginekologiczne wraz z badaniem piersi i cytologią,

• zmierzyć ciśnienie tętnicze krwi,

• ocenić na podstawie badań laboratoryjnych funkcjonowanie układu krzepnięcia i wątroby,

• zbadać poziom cholesterolu wraz z jego frakcjami.

Pozwoli to na wykluczenie przeciwwskazań bezwzględnych do stosowania doustnej złożonej antykoncepcji hormonalnej. W roku 1996, na skutek sugestii o potencjalnym wzroście częstości występowania chorób zatorowo-zakrzepowych u kobiet przyjmujących tabletki antykoncepcyjne, przeciwwskazania bezwzględne zostały rozszerzone (szczególnie dotyczy to kobiet obciążonych wywiadem rodzinnym i palących papierosy po 35. roku życia).

Po wykluczeniu przeciwwskazań możemy dobrać konkretną tabletkę dla pacjentki według jej typu hormonalnego. Całą populację kobiet podzielono na trzy typy (tab.):

• estrogenny,

• prawidłowy,

• gestagenny.

W zależności od typu hormonalnego i siły działania tabletki antykoncepcyjnej istnieje duże prawdopodobieństwo uniknięcia działań niepożądanych przy prawidłowym dobraniu preparatu.

Jak stosować?

1. Tabletki jednofazowe podaje się od 1. dnia krwawienia miesięcznego, jeżeli kobieta od początku brania tabletek będzie chciała uchronić się przed niepożądaną ciążą. Natomiast gdy nie jest to tak istotne, można zacząć przyjmować tabletki od 5. dnia cyklu miesięcznego, jednak z zastosowaniem dodatkowych metod antykoncepcyjnych przez pierwsze 14 dni.

2. Po 21 tabletkach robi się 7-dniową przerwę, po czym zaczyna się następne opakowanie niezależnie od trwania krwawienia z odstawienia pigułki.

3. Gdy przyjmujemy tabletki trójfazowe, pierwsze opakowanie zaczynamy zawsze w 1. dniu miesiączki, a następnie bierzemy je tak jak jednofazowe.

Gdy zapomnisz połknąć tabletkę…

Nie wpadaj w panikę, tylko zastosuj jeden z poniższych sposobów, zależnie od sytuacji, w jakiej miało to miejsce:

• gdy od poprzedniej tabletki nie minęło 36 godzin (tj. 12 godzin spóźnienia), należy przyjąć zapomnianą pigułkę i nie obawiać się zmniejszenia skuteczności antykoncepcyjnej,

• gdy od poprzedniej tabletki minęło 36 godzin (ponad 12 godz. spóźnienia), to zostawiamy ją w opakowaniu, a kolejną przyjmujemy o prawidłowej porze. Jednak przez najbliższe 7 dni musimy stosować dodatkową metodę zapobiegania niepożądanej ciąży,

• jeżeli minęło ponad 36 godzin od poprzedniej tabletki, a pominięta jest jedną z 7 ostatnich w opakowaniu, to od razu po zakończeniu bieżącego listka zaczynamy następny, bez 7-dniowej przerwy. Pozwoli to na uniknięcie wzrostu prawdopodobieństwa ciąży w następnym cyklu. Oczywiście, w tym przypadku nie wystąpi krwawienie z odstawienia tabletek (naśladujące miesiączkę), o czym pacjentka musi być uprzedzona.

Dlaczego rezygnują

Aż 50% kobiet (głównie młodych) rezygnuje ze stosowania antykoncepcji hormonalnej doustnej w 1. roku jej stosowania.

Przyczyną mogą być:

• niepożądane efekty kosmetyczne (łojotok, trądzik, hirsutyzm, czyli obfitsze owłosienie, i łysienie),

• wzmożone napięcie i bolesność gruczołów sutkowych (mastodynia, mastalgia),

Bolesne piersi a antykoncepcja hormonalna – dowiedz się więcej

• plamienia i krwawienia w trakcie przyjmowania preparatu,

• nudności, wymioty,

• bóle głowy,

• wtórny brak krwawienia podczas stosowania pigułek,

• przyrost masy ciała,

• strach przed rakiem i chorobami układu sercowo-naczyniowego.

Rezygnacja z tabletek antykoncepcyjnych jest spowodowana brakiem informacji o wpływie preparatów hormonalnych. Lekarze często nie uprzedzają o niepożądanych objawach (głównie androgenizacji), które są związane z nietolerancją estrogenów, rzadziej progestagenów. Na ogół przemijają one po około 2-3 miesiącach. Gdy jednak się utrzymują, należy zmienić preparat po zużyciu do końca poprzedniego. Tylko w jednym przypadku powinno się natychmiast odstawić doustną tabletkę antykoncepcyjną – jeżeli wystąpią po niej pierwszorazowe, silne bóle głowy połączone z zaburzeniami widzenia.

Zalety antykoncepcji hormonalnej

Doustne złożone preparaty antykoncepcyjne mają wiele zalet.

Jeśli chodzi o ich działanie antykoncepcyjne, w porównaniu z innymi środkami antykoncepcyjnymi są:

• bardzo skuteczne (wskaźnik Pearla 0,01-0,54),

• wygodne w użyciu (nie wymagają żadnych czynności wykonywanych „tuż przed”),

• efekt antykoncepcyjny jest odwracalny już w następnym cyklu

Działają również korzystnie na narząd rodny, wpływając na cykl miesiączkowy:

• zmniejszają obfitość krwawień i objawy niedokrwistości,

• miesiączki są mniej bolesne,

• zmniejszają objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego,

• regulują czas występowania i trwania krwawień z odstawienia hormonów.

Przyczyniają się również do rzadszego występowania takich stanów chorobowych narządu rodnego, jak zapalenie przydatków, torbiele czynnościowe jajników, endometrioza, ciąża pozamaciczna.

Zapobiegają także:

• rakowi endometrium (dzieje się tak już po roku stosowania OC bez przerwy; efekt utrzymuje się jeszcze 15 lat po zaprzestaniu stosowania pigułek)

• rakowi jajnika (działanie ochronne ujawnia się po 5-10 latach od rozpoczęcia stosowania OC, niezależnie od czasu przyjmowania tabletki antykoncepcyjnej. Im dłuższy okres stosowania pigułki, tym mniejsze ryzyko raka jajnika. Ochrona utrzymuje się do 15 lat od przerwania OC).

Działają również pozytywnie na inne narządy ciała:

• przyczyniają się do rzadszego występowania łagodnych nowotworów sutka i zmian dysplastycznych,

• zapobiegają powstawaniu osteoporozy (efekt jest widoczny po roku stosowania OC, utrzymuje się 15 lat po zaprzestaniu tej metody),

• niwelują objawy łojotoku i hirsutyzmu,

• wpływają pozytywnie na przebieg choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, przyczyniają się do szybszego gojenia się niszy wrzodowej, rzadszych nawrotów i zaostrzeń,

• łagodzą przebieg reumatoidalnego zapalenia stawów,

• zmniejszają objawy zarówno nadczynności, jak i niedoczynności tarczycy.

Powikłania

Zawsze należy pamiętać o indywidualnym doborze tabletki antykoncepcyjnej, kontroli lekarza i przeanalizowaniu wszystkich możliwych zagrożeń, powikłań i korzyści doustnej antykoncepcji hormonalnej.

Może się bowiem zdarzyć, że mimo starannego doboru tabletki i kontroli lekarza, po kilku latach przyjmowania dwuskładnikowej tabletki antykoncepcyjnej wystąpią powikłania.

Mogą one dotyczyć głównie:

• układu krążenia (powikłania zatorowo-zakrzepowe, zawał mięśnia sercowego u palaczek po 35. r.ż., nadciśnienie tętnicze),

• wątroby (kamica pęcherzyka żółciowego, żółtaczka cholestatyczna, pierwotny rak wątroby),

• miesiączki (jej wtórny brak, tzw. post-pill amenorrhea), nszyjki macicy i sutka (nowotwory).

Dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne nie powinny być stosowane w następujących przypadkach:

• podczas karmienia piersią,

• przy występowaniu otyłości (BMI > 30 kg/m2),

• przy zastawkowych wadach serca, stanach po wszczepieniu sztucznych zastawek serca,

• przy zaburzeniach krzepliwości, chorobach zatorowo-zakrzepowe w przeszłości lub w rodzinie,

• w nowotworach estrogenozależnych,

• w chorobach układowych (toczeń rumieniowaty trzewny, sklerodermia, kolagenozy),

• w chorobach psychicznych (zwłaszcza psychoza maniakalno-depresyjna),

• w chorobie Leśniowskiego-Crohna.

Jednak w takich sytuacjach możemy wykorzystać doustne metody antykoncepcyjne zawierające same gestageny.

III. Środki oparte na gestagenach

Minitabletka gestagenna

Zawiera minimalną dawkę samych progestagenów, najczęściej lewonorgestrelu. Jej działanie polega głównie na zwiększeniu gęstości śluzu szyjkowego. Ale tak mała dawka progestagenu nie jest w stanie zahamować owulacji, co przyczynia się do mniejszej skuteczności tej metody (wskaźnik Pearla 0,3-4), zwłaszcza u kobiet otyłych.

Tabletkę gestagenną należy przyjmować codziennie w 28-dniowym cyklu, o stałej porze, z opóźnieniem nie większym niż 2-3 godziny, ponieważ po 5 godzinach dochodzi do upłynnienia śluzu szyjkowego, a powrót efektu następuje dopiero po 48 godzinach od przyjęcia tabletki.

Ten rodzaj antykoncepcji ma istotne zalety:

• nie hamuje laktacji,

• daje szybki powrót płodności,

• jest dobrze tolerowany,

• zmniejsza ryzyko raka sutka, trzonu macicy i jajnika,

• nie wpływa na ryzyko powstawania chorób zatorowo-zakrzepowych,

• nie powoduje zaburzeń metobolicznych.

Niestety, przyjmowanie minitabletki antykoncepcyjnej nie jest pozbawione wad. U ok. 44% kobiet występują nieregularne krwawienia miesiączkowe, plamienia i krwawienia międzymiesięczne. Częściej dochodzi do błędów owulacji, z czym wiąże się powstawanie torbieli czynnościowych jajników.

Gestageny o przedłużonym działaniu (nie podawane doustnie)

• Progestageny wstrzykiwane domięśniowo

Jest to najskuteczniejsza hormonalna metoda antykoncepcyjna (wskaźnik Pearla 0,10).

Najczęściej stosowanym preparatem jest octan medroksyprogesteronu (Depo Provera – Upjohn), podawany domięśniowo co 12 tygodni.

Stosunkowo wysokie początkowo stężenie progestagenu hamuje uwalnianie FSH i LH, nie dopuszczając do owulacji. Działa także na wzrost gęstości śluzu szyjkowego, powoduje zaburzenia zdolności plemników do zapłodnienia i zmiany w błonie śluzowej macicy (często dochodzi do zaniku endometrium).

Ta bardzo skuteczna i wygodna w użyciu metoda nie jest popularna. Wiąże się to przede wszystkim z nie uzasadnionym w tym przypadku strachem przed nowotworami, złym stosowaniem i niemożliwością wycofania się z niej przez 3 miesiące działania leku. Metoda ta jest zalecana szczególnie kobietom z krajów Trzeciego Świata, gdzie ze względu na warunki bytowe i poziom uświadomienia stosowanie innych metod jest utrudnione.

• Implanty hormonalne

Są to wszczepiane podskórnie raz na 5-7 lat kapsułki (6 sztuk jednorazowo) wielkości zapałki, z których uwalnia się do krwiobiegu hormon lewonorgestrel. Obecnie dostępny na świecie jest Norplant. Skuteczność antykoncepcyjna Norplantu jest równie wysoka jak w przypadku Depo Provery (wskaźnik Pearla 0,1-0,2).

Działanie preparatu jest podobne do minitabletki gestagennej (wzrost gęstości śluzu szyjkowego, zmniejszona zdolność plemników do zapłodnienia komórki jajowej, zmiany w endometrium), z tym że poziom lewonorgestrelu jest stały, przez co dochodzi także do hamowania owulacji (jajeczkowanie występuje u 10% kobiet w pierwszym roku stosowania, z czasem jego odsetek zwiększa się do 30-75% pod koniec okresu działania).

Implanty progestagenne omijają wątrobę, nie wpływają na metabolizm, układ krzepnięcia ani nadciśnienie. Prawdopodobnie zapobiegają nowotworom hormonozależnym, takim jak rak trzonu macicy, jajnika i sutka, nie zwiększając jednocześnie narażenia na osteoporozę.

Specyficznym problemem jest dyskomfort podczas wprowadzania i usuwania preparatu, a także miejscowy odczyn zapalny lub zanikowy tkanki podskórnej oraz niekorzystny efekt kosmetyczny. Z tych powodów w 1997 r. produkcja i dystrybucja Norplantu zostały wstrzymane (zbyt wiele procesów o odszkodowanie wytaczanych firmie przez kobiety). Poszukuje się innych dróg wprowadzania hormonów do tkanki podskórnej.

IV. Jaka przyszłość?

Obecnie poszukuje się metod antykoncepcyjnych omijających drogę doustną. Prawdopodobnie w przyszłości będziemy stosować hormonalne preparaty w postaci implantów, plastrów, krążków dopochwowych. Trwają badania nad tabletką stosowaną raz w miesiącu i skuteczną metodą hormonalną dla mężczyzn. Coraz bardziej prawdopodobne jest stworzenie dla kobiet szczepionek antykoncepcyjnych, skierowanych przeciwko otoczce przejrzystej komórki jajowej oraz przeciwko HCG (działanie wczesnoporonne).

Poza tym przeprowadza się prace badawcze takich hormonalnych środków antykoncepcyjnych, jak:

• krążki dopochwowe, powoli uwalniające hormony – głównie gestageny. Krążek pozostaje w pochwie do 3 miesięcy i jest usuwany na maks. 3 godziny dziennie. Istnieją już próby stosowania krążków zawierających estrogeny i progestageny, np. ethynyloestradiolu i dezogestrelu. Są one używane przez 3 miesiące z tygodniową przerwą co 3 tygodnie,

• implanty ulegające biologicznemu rozkładowi – w przeciwieństwie do Norplantu nie trzeba ich usuwać,

• wkładki wewnątrzmaciczne zawierające progestageny,

• iniekcje domięśniowe estrogenów i progestagenów – raz na 4 tygodnie,

• tabletka o przedłużonym działaniu, stosowana 2 razy/1 raz w tygodniu – zapobiega głównie zagnieżdżeniu zarodka,

• bardziej skuteczna antykoncepcja postkoitalna,

• pigułka dla kobiet i mężczyzn – bazuje na inhibinie, która działa zarówno na powstawanie komórek jajowych, jak i plemników,

• antykoncepcja hormonalna w spraju aplikowanym do nosa – zawiera niewielką dawkę estrogenów i progestagenów,

• plastry uwalniające hormony (estrogeny + progestageny), przyklejane na skórę – działają około tygodnia.

Kobieta może korzystać z różnych środków antykoncepcyjnych. Wyboru określonej metody dokonują osoby o różnym światopoglądzie, przekonaniach religijnych i planach rodzinnych. Zadaniem lekarza jest przedstawienie mechanizmów działania, skuteczności oraz korzyści tych metod, bez pomijania objawów niepożądanych i możliwych powikłań. Chodzi tu o rzetelną informację i pomoc, ostateczna decyzja należy bowiem do osób zainteresowanych, czyli kobiety i jej partnera.

Antykoncepcja hormonalna dla mężczyzn

Od 1980 r. pod egidą WHO trwają badania nad metodą antykoncepcji hormonalnej dla mężczyzn. Metoda ta jest oparta na hamowaniu układu rozrodczego mężczyzny (podwzgórze, przysadka, jądro) przez testosteron i jednocześnym powodowaniu azoospermii (braku plemników w nasieniu).

Proponowane początkowo duże dawki testosteronu powodowały efekt farmakologicznej kastracji, skutecznie zapobiegając niepożądanej ciąży, wywołując niezdolność mężczyzny do odbywania stosunków płciowych. Natomiast niskie dawki testosteronu niewystarczająco hamowały spermatogenezę (tworzenie się plemników). Natomiast połączenie testosteronu z progestagenem III generacji (dezogestrelem) okazało się skuteczne antykoncepcyjnie i nie powodowało działań niepożądanych.

Obecnie zalecana kombinacja to 200 ng enanthanu, testosteronu podawanego 1 raz w tygodniu domięśniowo, oraz przyjmowanie codziennie doustnie 150 ľg dezogestrelu. Cykl antykoncepcyjny trwa 6 miesięcy, ale płodność powraca dopiero 4 miesiące od zaprzestania przyjmowania preparatu.

Słowniczek

• progesteron – naturalny hormon żeński produkowany głównie przez ciałko żółte po owulacji

• progestagen – syntetyczna pochodna progesteronu naśladująca jego działanie

• estrogeny – naturalne hormony żeńskie produkowane przez jajniki kobiety

• vethynyloestradiol (EE) – syntetyczny estrogen

• lewonorgestrel – jeden z progestagenów, progestagen II generacji

• pęcherzyki Graafa – wytwarzają się w nich i dojrzewają komórki jajowe, które następnie uwalniają się i przedostają się do jajowodów, gdzie mogą ulec zapłodnieniu

• gonadotropiny przysadkowe (LH, FSH) – hormony glikoproteinowe wydzielane przez przysadkę mózgową stymulujące wzrost i dojrzewanie pęcherzyków Graafa i jednocześnie produkcję estrogenów i progesteronu w jajnikach

• owulacja – uwolnienie komórki jajowej z pęcherzyków Graafa

Przeciwwskazania bezwzględne

Nie wolno rozpoczynać stosowania preparatów hormonalnej antykoncepcji u kobiet:

• w ciąży,

• z chorobami układu krążenia (obecnie lub w wywiadzie), takimi jak:

o choroba zatorowo-zakrzepowa,
o ciężkie nadciśnienie tętnicze (RR > 160/100 mm Hg),
o choroba niedokrwienna serca,
o zaburzenia wykrzepiania,
o hiperlipoproteinemia

• gdy w rodzinie występują choroby układu sercowo-naczyniowego (szczególnie zatorowo-zakrzepowe), mogące mieć związek z działaniem hormonów sterydowych,

• po ukończeniu 35. roku życia, jeżeli jednocześnie palą więcej niż 10 papierosów dziennie, a po 40. r.ż. – ponad 5 papierosów dziennie (przyjmowanie tabletki zwiększa u palaczek ryzyko wystąpienia zawału mięśnia sercowego ponad 6-krotnie),

• z marskością wątroby, jej stłuszczeniem, czynnym wirusowym zapaleniem wątroby i innymi ciężkimi jej chorobami,

• z nie zdiagnozowanymi krwawieniami z dróg rodnych,

• chorujących na nowotwory hormonozależne (rak sutka, trzonu macicy, jajnika, odbytnicy, czerniak),

• otyłych,

• z porfirią,

• długotrwale unieruchomionych.

Leki immunosupresyjne a przebieg ciąży

Z doniesień opublikowanych „American Journal of Gastroenterology” wynika, że u kobiet, których partner był leczony z powodu schorzenia jelit 6 merkaptopuryną (6-MP), częściej występują poronienia lub dziecko ma wadę wrodzoną. 6-MP to lek stosowany przede wszystkim w leczeniu białaczek, ale podaje się go też pacjentom z chorobami jelit o podłożu immunologicznym, np. chorobą Crohna czy wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego. Dotychczas uważano, że leki tego typu, czyli immunosupresyjne, mogą mieć niekorzystny wpływ na przebieg ciąży, gdy przyjmuje je matka.

Dr Ramona Rajapakse z zespołem badaczy z Nowego Jorku przeprowadzili badania, mające na celu ustalenie, czy leczenie 6-MP mężczyzny w ciągu ostatnich 3 miesięcy przed zapłodnieniem partnerki nie wpływa niekorzystnie na płód i przebieg ciąży. Zbadano przebieg 50 ciąż, gdzie 23 ojców miało zapalenie jelita o podłożu immunologicznym i przyjmowało 6-MP oraz 90 ciąż, w których 34 ojców chorowało na przewlekłe zapalenie jelita o podłożu immunologicznym, ale nie byli oni leczeni 6-MP.

Spośród 13 ciąż, w których ojciec dziecka był leczony w ciągu ostatnich 3 miesięcy 6-MP, w 4 wystąpiły powikłania. Dwa z nich zakończyły się poronieniem, w jednej płód miał wady kończyn i czaszki, 1 dziecko urodziło się z wadą (brak kciuka). Dla porównania – wśród 90 ciąż z ojców nie zażywających 6-MP powikłania wystąpiły tylko w 2 przypadkach i nie stwierdzono żadnej wady rozwojowej u dzieci.

Wynika z tego, że ryzyko wady rozwojowej płodu lub poronienia (które często jest spowodowane ciężką wadą embrionu lub płodu) gdy ojciec dziecka był leczony 6-MP, wynosi 15,3%, a w populacji ogólnej – 3%. Ponieważ produkcja spermy trwa (do całkowitego „odnowienia”) około 70-85 dni, przyjmowanie przez mężczyznę 6 merkaptopuryny w ciągu 90 dni przed zapłodnieniem może powodować zmiany w chromosomach plemników.

Palenie w ciąży

Powszechnie wiadomo, że palenie papierosów przez kobietę ciężarną ma niekorzystny wpływ na płód. Statystyki pokazują, że u kobiet palących częściej dochodzi do poronień, ponadto dzieci matek palących mają niską wagę urodzeniową i niedobór wzrostu.

Ostatnie badania, przeprowadzone przez zespół badaczy z Centrum Genetyki Człowieka Uniwersytetu w Bostonie i opublikowane w „Prenatal Diagnosis” dają podstawy, by sądzić, że palenie przez kobietę ciężarną zwiększa ryzyko zachorowania dziecka na raka w późniejszym życiu. Płód w łonie matki palącej „kąpie się” w subtancjach rakotwórczych. W płynie owodniowym otaczającym płód stwierdzono obecność NNLA – swoistego karcynogenu pochodzącego z papierosów. W badaniu, które objęło 51 kobiet w ciąży, znaleziono go w płynie owodniowym aż u 53% ciężarnych palących (dla porównania – u kobiet niepalących odsetek ten wynosił 7%).