Oglądanie jelita

Endoskopia dolnego odcinka przewodu pokarmowego, czyli oglądanie jelita, pozwala zbadać, a dzięki temu uniknąć groźnych chorób odbytu i jelita.

Pani Doktor, jakie są wskazania do badania dolnego odcinka przewodu pokarmowego?

Najczęstszymi objawami, które powinny zmobilizować do wizyty u lekarza oraz poddania się badaniom, są: krwawienie z odbytu, świąd odbytu, ślady krwi na papierze toaletowym, krew związana z defekacją bądź od niej niezależna.

Do objawów, na które należy szczególnie zwrócić uwagę, należą: uczucie nieskutecznego parcia na stolec, zmiana rytmu jego oddawania, bolesne parcie na stolec, zmiana jego konsystencji (np. pojawienie się wąskich stolców), bóle w okolicy podbrzusza niekoniecznie związane z defekacją i nie związane z przyjmowaniem pokarmów, stwierdzenie domieszki śluzu lub ropy w stolcu.

Co może być przyczyną krwawienia z przewodu pokarmowego?

Najczęściej są to guzy krwawnicowe (popularnie zwane hemoroidami). Ten problem dotyczy zwłaszcza kobiet będących już w zaawansowanej ciąży. Rozwijający się płód w macicy uciska żyły znajdujące się w podbrzuszu, co powoduje powiększenie się splotów żylnych okołoodbytowych, a w efekcie ich krwawienie.

Jakie badania wykonuje się w przypadku stwierdzenia krwawienia z odbytu?

Najprostszą diagnostyką, jaką można w takiej sytuacji wykonać, jest obejrzenie okolicy odbytu i badanie, które w języku lekarskim nazywamy per rectum, czyli badanie przez odbytnicę palcem. Jest to badanie, umożliwiające ocenę 8-10-centymetrowego końcowego odcinka jelita grubego (odbytnicy). Pozwala na wykrycie zmian, takich jak hemoroidy, hemoroidy będące w stanie zapalnym, szczeliny, pęknięcia, przetoki okołoodbytnicze oraz zmian w tym najniższym odcinku jelit.

Następnym badaniem, które możemy wykonać w celu poszerzenia diagnostyki dolnego odcinka przewodu pokarmowego, jest anoskopia. Polega ono na oglądaniu za pomocą krótkiego wziernika o długości mniej więcej 10 cm kanału odbytu i dolnej części odbytnicy. Pozwala ocenić przede wszystkim hemoroidy, szczeliny, pęknięcia, w tym pęknięcia odbytu i kanału odbytu.

Badania te są wykonywane w znieczuleniu żelem lignokainowym. Daje nam to niewielkie znieczulenie zwieracza odbytu i przede wszystkim pewien poślizg, który w tych badaniach jest niezbędny. Badanie jest niebolesne. Wykonuje się je w pozycji kolankowo-łokciowej, czyli pacjent klęczy z wypiętą do góry pupą. Jeżeli taka pozycja jest dla pacjenta z jakichś względów niemożliwa do przyjęcia, chorego układa się na boku.

Do jego wykonywania nie ma praktycznie żadnych przeciwwskazań.

Przy krwawieniu z dolnego odcinka przewodu pokarmowego badanie per rectum oraz anoskopia stanowią minimum badań, które musimy koniecznie wykonać.

Najczęstszą przyczyną krwawień, zwłaszcza u kobiet, są hemoroidy. Jednak w celu wykluczenia innych przyczyn krwawienia (polipy mieszczące się w odbytnicy, rozwijające się nowotwory) należy wykonać dalszą diagnostykę, badającą odleglejsze odcinki przewodu pokarmowego.

Jakie to są badania?

Jednym z nich jest rektoskopia. Dzięki niej badamy odbytnicę aż do zagięcia esiczo-odbytniczego przy użyciu wziernika. Wziernik – rektoskop – to rurka plastikowa jednorazowego użytku, dzięki której możemy obejrzeć jelito do głębokości 18-20 cm. Badanie jest wykonywane w pozycji kolankowo-łokciowej lub w pozycji leżącej na boku i jest niebolesne.

Główna zaleta rektoskopii to możliwość obejrzenia bańki odbytnicy oraz zagięcia esiczo-odbytniczego, a więc miejsc, gdzie wykrywana jest większość chorób nowotworowych jelita grubego. Dzięki temu badaniu możemy zdiagnozować lub wykluczyć mniej więcej 70% nowotworów, które znajdują się w tej części jelita.

Za pomocą rektoskopu możemy wykonywać też niektóre zabiegi endoskopowe, np. usunięcie polipów znajdujących się w samej bańce odbytnicy.

Pani Doktor, czy znamy inne metody diagnostyki dolnego odcinka przewodu pokarmowego?

Oczywiście. Dalsze odcinki jelita grubego możemy badać przy użyciu aparatów światłowodowych – endoskopów. Znamy dwa rodzaje badań: sigmoidoskopię oraz kolonoskopię.

Sigmoidoskopia pozwala na ocenę lewej końcowej części jelita grubego. Aparat do wykonywania tego badania jest giętki i elastyczny, zbudowany z włókna światłowodowego. Ma około 60 cm długości. Kolonoskop jest aparatem długim, który pozwala na ocenę całego jelita grubego – od kątnicy do odbytnicy.

Pacjent musi być odpowiednio przygotowany do badania. Jelita powinny być opróżnione z treści pokarmowej. Badania endoskopowe można wykonywać w znieczuleniu ogólnym lub po premedykacji (przygotowaniu pacjenta do zabiegu za pomocą środków uspokajających). Sprawny endoskopista wykonuje badanie w ciągu 20-40 minut w zależności od anatomicznego kształtu jelita.

Dzięki kolonoskopii jesteśmy w stanie wykryć wszystkie zmiany, które znajdują się w jelicie grubym. Przede wszystkim możemy zdiagnozować całą grupę chorób nowotworowych, pobrać materiał do badania mikroskopowego – histopatologicznego, możemy zdiagnozować różne rodzaje chorób zapalnych jelita grubego, np. wrzodziejące zapalenie jelit – chorobę Leśniewskiego-Crohna, a także zdiagnozować i usunąć większość polipów jelita grubego (za pomocą zabiegu zwanego polipektomią endoskopową).

Kolonoskop jest narzędziem leczniczym. Dzięki niemu dokonuje się również ewaporyzacji (wyparowywania) części dużych zmian nowotworowych w celu uzyskania drożności przewodu pokarmowego, jak również tamuje się krwawienia z jelita grubego.

Przeciwwskazań do wykonywania tego rodzaju badań praktycznie nie ma. Są to natomiast badania trochę nieprzyjemne dla pacjenta, ponieważ do światła jelita przez cały czas badania jest wpuszczane powietrze, aby móc dokładnie obejrzeć endoskopem błonę śluzową jelita. Badany ma uczucie wzdymania z potrzebą oddawania gazów. Pacjenci w trakcie badania mają głównie negatywne odczucia estetyczne – wstydzą się.

Czy dzięki zastosowaniu kolonoskopów badanie jelita grubego przez wykonywanie tzw. wlewu doodbytniczego stało się badaniem już nieaktualnym?

Nie. Jest to nadal stosowane badanie radiologiczne. Daje nam dużo informacji o stanie jelita grubego, zwłaszcza u chorych, którzy z jakichś względów nie chcą się poddać badaniu kolonoskopowemu.

Pani Doktor, czy istnieje profilaktyka schorzeń jelita grubego?

Tak, oczywiście. Chorobom dolnego odcinka przewodu pokarmowego można zapobiegać, dbając o stałe, nie zaparte wypróżnienia. Najprostszą drogą do tego jest przestrzeganie diety bogatoresztkowej.

Polecam pieczywo ciemne, razowe, a nie białe bułeczki, zwiększenie ilości warzyw i owoców w diecie, a także aktywność fizyczną (codzienna gimnastyka i spacery). Te proste czynności powodują właściwą pracę jelit.

Nie wolno dopuszczać do zaparć. Zalegająca treść kałowa w przewodzie pokarmowym może być przyczyną powstawania uchyłków, a nawet nowotworów. Zaparcia oraz siedząca praca predysponują do powstawania hemoroidów.

Czy picie odpowiedniej ilości płynów wpływa na pracę przewodu pokarmowego?

Oczywiście. To bardzo ważna i często niedoceniana sprawa. Już nasze prababki polecały wypicie rano na czczo wody w celu uzyskania prawidłowego funkcjonowania jelita. Wypicie na czczo szklanki niegazowanej wody powoduje powstanie odruchu żołądkowo-jelitowego. Nasila odruch wypróżnienia.

Pragnę zaznaczyć, że prawidłowo funkcjonujący przewód pokarmowy sam powinien opróżniać się z zalegających resztek. Stosowanie środków przeczyszczających w celu np. szybszego schudnięcia powoduje rozleniwienie pracy jelit. Nie są one potem w stanie podjąć swojej normalnej pracy. Środki przeczyszczające mogą spowodować również poważne zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej.

Jak często powinniśmy się wypróżniać?

Raz na dobę lub raz na półtorej doby. Taki jest fizjologiczny rytm oczyszczania jelit z resztek pokarmowych.

Jeśli jednak musimy przyjąć jakiś środek przeczyszczający, co by nam Pani Doktor zaproponowała?

Takim starym i skutecznym środkiem stosowanym oczywiście wtedy, kiedy jest to niezbędne, jest czopek glicerynowy. Pracę jelit przyspieszają również suszone śliwki oraz surówka z kiszonej kapusty.

Słowniczek