Polityka i Prawo

Przed wyjazdem pamiętajmy, żeby dowiedzieć się, czy w kraju, do którego się wybieramy jest wymagane tzw. Międzynarodowe Świadectwo Szczepień, bez którego nie można przekroczyć granicy niektórych państw.

Poznanie zasad higieny tropikalnej jest ważnym warunkiem zachowania zdrowia na urlopie.

– Kto zazwyczaj korzysta z Poradni Chorób Tropikalnych?

Największą grupę osób stanowią turyści wyjeżdżający na wakacje. Afryka, Ameryka Płd., Azja cieszą się ostatnio dużą popularnością. Ze względu na znaczne rozpowszechnienie szczepień ochronnych i informacji o zagrożeniach, jakie występują w krajach tropikalnych, chętnie korzystają oni z naszych porad.

Po pomoc czy poradę zwracają się także osoby wyjeżdżające na kontrakty zawodowe w tropikalne kraje. Potrzebują oni specjalnej kwalifikacji do wyjazdu ze względu na zazwyczaj dość długi pobyt za granicą i szczególne warunki – przeprowadzamy więc w związku z tym szczegółowe badania.

Przy okazji konsultacji zawsze staramy się szerzyć zasady higieny sanitarnej, omówić możliwości zabezpieczenia się przed chorobami, pasożytami. Osobom wyjeżdżającym do pracy zwykle proponujemy znacznie więcej szczepień niż turystom, a także przestrzegamy przed zagrożeniami, jakie może przynieść praca w tropiku.

Nie bez znaczenia jest fakt, że z poradni można skorzystać bezpłatnie – ze skierowaniem od lekarza pierwszego kontaktu, albo też płacąc za wizytę. W przypadku porad przed turystycznym wyjazdem do kraju tropikalnego lekarze pierwszego kontaktu ograniczają jednak bezpłatne skierowania do poradni.

– Jakie są więc podstawowe zasady higieny tropikalnej?

Szczególnie przestrzegamy pacjentów przed spożywaniem nieznanych, surowych czy nieświeżych potraw, gdyż mogą być one zakażone pasożytami czy bakteriami. Przestrzegamy także przed zagrożeniami, jakie może nieść spożywanie surowej wody.

Częstym błędem, popełnianym w czasie egzotycznych podróży, jest niedopasowanie stroju do okoliczności. Na przykład chodzenie po plaży boso może skończyć się zarażeniem larwą skórną wędrującą. Przypadkowo nadepnięty wąż czy skorpion, a nawet owad przenoszący chorobę tropikalną może ukąsić przez podeszwę zbyt delikatnego obuwia.

Szczególnie ważne jest ponadto zabezpieczenie się przed upałem. Ważna jest osłona głowy oraz oczu. Należy też używać kremów z filtrem przeciwsłonecznym.

Turyści nie mogą zapomnieć także o stosowaniu środków owadobójczych. Poza pasożytami przewodu pokarmowego największym zagrożeniem są choroby przenoszone właśnie przez owady.

To są oczywiście zasady dotyczące ochrony przed tymi zagrożeniami, przed którymi nie możemy zabezpieczyć się przez szczepienie. Szczepienia ochronne od dawna są uznane za bardzo ważny element profilaktyki zdrowotnej. Wszystkich więc, jeśli tylko to możliwe, zachęcamy do ich wykonania w kwalifikowanych punktach szczepień.

– Jakie lekarstwa powinniśmy wziąć w podróż?

W zasadzie powinna to być minimalna apteczka. Jeżeli wydarzy się coś nagłego – gorączka, gorsze samopoczucie – należy bezwzględnie zgłosić się do lekarza.

Zawsze powtarzam moim pacjentom, że leczenie bez pomocy lekarza, na własną rękę jest nierozsądne.

Trzeba natomiast zabrać ze sobą:

• łagodne, dostępne bez recepty środki przeciwko biegunce,

• tabletki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe, przydatne przy bólach głowy czy bólach mięśni (np. wywołanych długą wędrówką),

• środki odstraszające owady.

– Z jakimi problemami zdrowotnymi zgłaszają się turyści po powrocie do kraju?

Najczęściej wśród osób wracających z podróży zdarzają się zachorowania na malarię, szczególnie w przypadku niezachowania profilaktyki. W zeszłym roku w naszej poradni mieliśmy około 30 przypadków tej choroby. Jest ona szczególnie niebezpieczna. Grozi nie tylko powikłaniami, ale i utratą życia. Niestety do tej pory nie opracowano jeszcze szczepionki, która chroniłaby nas przed tą chorobą. Jedyną możliwą ochroną jest stosowanie środków odstraszających owady.

Malaria, z medycznego punktu widzenia, od wielu lat jest także problemem ze względu na lekooporność. Leki starzej generacji skutkują zaledwie w połowie swoich możliwości. Ostatnio powstały co prawda leki nowej generacji – skuteczniejsze, ale znacznie droższe.

W zeszłym roku odnotowaliśmy także kilka przypadków gorączki Denga przewiezionej z Afryki. Jest to niebezpieczna choroba wirusowa. Powoduje m.in. spadek krzepliwości krwi, co doprowadza do silnych krwotoków, a więc grozi śmiercią.

Trzeba przyznać jednak, że większość osób zgłasza się do nas przed wyjazdem i wie, jak chronić się przed chorobami. Rzadko też mają problemy zdrowotne w miejscu pobytu.

– Czy po powrocie z podróży tropikalnej należałoby poddać się jakimś badaniom, żeby mieć pewność, że nie jesteśmy nosicielami pasożytów czy wirusów?

Jeżeli w czasie pobytu nie mieliśmy żadnych dolegliwości, jak również bezpośrednio po powrocie przez okres ok. 1 tygodnia nasze samopoczucie jest dobre, to wizyta kontrolna nie jest potrzebna. Jeżeli natomiast zdarzyła się w trakcie pobytu nawet banalna dolegliwość jelitowa, warto skorzystać z porady.

Dolegliwości jelitowe występują rzeczywiście najczęściej. Nazywamy je chorobą podróżnych – ktoś wyjeżdża do obcego kraju, odżywia się zupełnie inaczej niż do tej pory, następuje wymiana flory bakteryjnej, która fizjologicznie bytuje w drogach pokarmowych, a to prowadzi do zaburzeń jelitowych.

Może się jednak zdarzyć, że przedłużające się czy silne biegunki zwiastują poważne choroby.

– Dziękuję za rozmowę.

***

Zasady ważne w tropiku

• Jedynie pokarm przygotowany na gorąco jest bezpieczny.

• Spożycie dania złożonego z surowych składników jest ryzykowne. Może być ono zakażone wirusami, bakteriami, pasożytami.

• Owoce, które rosną na drzewach (cytryny, banany, pomarańcze), są bezpieczne – ale pod warunkiem, że nie są uszkodzone.

• Owoce i warzywa rosnące przy ziemi mogą być zakażone pasożytami, np. amebą. Można je jeść po wypłukaniu i sparzeniu we wrzątku.

• Nie powinno się jeść żywności sprzedawanej na przydrożnych straganach. Sprzedawca może być nosicielem choroby, a żywność może pochodzić z nieznanego źródła.

• Bezpieczna do picia jest jedynie woda firmowo kapslowana lub przegotowana. Wirusy, bakterie, pasożyty giną podczas gotowania.

• Preparaty do uzdatniania wody są mało przydatne (najczęściej to tabletki zawierające podchloryn sodu). Nie niszczą one wszystkich chorobotwórczych drobnoustrojów. Na pewno nie działają na cysty pasożytów.

• Nie należy używać nie przegotowanej wody do mycia zębów. Nawet mieszkając w hotelu, nie mamy pewności, jak działa system uzdatniania wody, a śluzówki są niestety przepuszczalne dla zarazków.

Szczepienia przed podróżą

W myśl zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) właściwe przygotowanie do podróży egzotycznej obejmuje poznanie warunków higienicznych charakterystycznych dla danego kraju tropikalnego oraz zaszczepienie się przeciwko występującym tam schorzeniom.

O zagrożeniach zdrowotnych występujących w danym rejonie można oczywiście dowiedzieć się z przewodnika turystycznego, ale można też skorzystać z porad pracowników stacji sanitarno-epidemiologicznych czy poradni chorób tropikalnych przy wojewódzkim szpitalu zakaźnym. Placówki te na bieżąco – co tydzień – otrzymują raporty WHO o aktualnych zachorowaniach na choroby tropikalne w poszczególnych krajach. Dzięki temu możliwe jest zapobieganie rozprzestrzenianiu się choroby przez promocję profilaktyki zdrowotnej, jak też informowanie zainteresowanych o zagrożeniach.

Po co się szczepić?

Celem szczepień jest wytworzenie właściwego poziomu odporności przeciwko konkretnej chorobie zakaźnej. Ważne jest rozpoczęcie szczepienia odpowiednio wcześniej, uwzględniając schemat podawania szczepionek.

Większość szczepionek przeciw chorobom zakaźnym wymaga tylko jednorazowego podania na 10-14 dni przed planowaną podróżą. Niektóre szczepionki np. WZW typu B czy skojarzona szczepionka WZW A+B są natomiast podawane w cyklu kilku iniekcji, a odporność wytwarza się po drugiej dawce. Te więc wymagają wcześniejszego rozpoczęcia szczepień niż szczepionki jednodawkowe.

Czy szczepienia są bezpieczne?

Medycyna stworzyła duże gwarancje bezpieczeństwa szczepionek. Zawsze jednak może wystąpić niepożądany odczyn poszczepienny, wynikający z uczulenia na jakiś składnik szczepionki, np. białko jaja kurzego, antybiotyk czy konserwant. Reakcje poszczepienne zarówno miejscowe, w postaci bólu w miejscu szczepienia, zaczerwienienia, jak również ogólne, tzn. temperatura, złe samopoczucie lub objawy żołądkowo-jelitowe, zwykle ustępują po kilku godzinach.

Najniebezpieczniejszą z reakcji jest tzw. wstrząs anafilaktyczny wymagający właściwego postępowania terapeutycznego przez lekarza, który zawsze powinien być obecny przy szczepieniu. Ważne jest także, aby pacjent podlegający szczepieniu nie był zainfekowany, gorączkujący, leczony antybiotykami lub pewnymi specyficznymi lekami. Ostateczną decyzję o zakwalifikowaniu pacjenta do szczepienia zawsze zresztą podejmuje lekarz.

Ile kosztuje szczepienie?

Istnieje grupa szczepionek dotowanych z budżetu państwa, których ceny są minimalne, np. przeciw tężcowi i błonicy, żółtej febrze czy polska szczepionka przeciwko durowi brzusznemu. Inne szczepionki natomiast, np. przeciw WZW B (poza pewnymi wyjątkami), WZW A, cholerze, polio, durowi brusznemu (szczepionka importowana), są pełnopłatne.

Jakie szczepienia przed wyjazdem?

Odpowiedź na to pytanie nie może być jednoznaczna. Dobór szczepień zależy od miejsca, czasu trwania, celu podróży i wieku pacjenta. To, jakie choroby nam zagrażają i w jaki sposób chronić się przed nimi, najlepiej ustalić podczas wizyty w stacji sanitarno-epidemiologicznej lub w poradni chorób tropikalnych przy wojewódzkim szpitalu zakaźnym.

Istnieją szczepienia obowiązkowe i zalecane. Do szczepień obowiązkowych zaliczana jest tylko żółta febra. Inne szczepienia m.in. przeciw durowi brzusznemu, polio, WZW A, tężcowi, są szczepieniami zalecanymi.