Polityka i Prawo

Z określaniem „wstrząs anafilaktyczny” mogłeś spotkać się w artykułach prasowych, telewizji, czy choćby w ulotkach leków, gdzie wymieniany jest jako jedno z najpoważniejszych działań niepożądanych. Czym jest wstrząs anafilaktyczny? Jak rozpoznać jego objawy i jak pomóc osobie, u której dojdzie do tego typu reakcji?

„Wstrząs anafilaktyczny” to budzące niepokój pojęcie, które niesie z sobą dwie ważne informacje: „wstrząs” oznacza gwałtowną reakcję, która może prowadzić nawet od zagrożenia życia. Określenie „anafilaksja” precyzuje, że jego przyczyną jest ciężka reakcja alergiczna.

Układ odpornościowy dotkniętej nią osoby reaguje wówczas na jakąś substancję w sposób tak gwałtowny, że dochodzi do objawów, które – przy braku natychmiastowej pomocy – mogą spowodować nagłą śmierć. Dlatego ważne jest, byśmy potrafili rozpoznać ten stan i odpowiednio zareagować.

Wstrząs pojawia się szybko

Do wstrząsu anafilaktycznego dochodzi zazwyczaj bardzo szybko, tuż po zadziałaniu czynnika wywołującego – w ciągu kilku minut, niezwykle rzadko po czasie dłuższym niż pół godziny. Późniejsze reakcje mogą wystąpić, jeżeli przyczyną anafilaksji jest alergia pokarmowa. Osoba dotknięta reakcją anafilaktyczną odczuwa gwałtowne osłabienie, zawroty głowy, ma uczucie duszności, kołatanie serca, chrypkę, może też być jej niedobrze.

Zwiastunem tych objawów w większości przypadków jest pokrzywka – jeżeli zauważysz ją u bliskiej osoby zaraz po zażyciu przez nią leku czy po tym, jak ukąsił ją owad, przygotuj się do udzielenia pomocy. Pokrzywka to zmiany skórne, mające zwykle postać swędzącej wysypki. Może wystąpić również obrzęk w obrębie twarzy.

Najgroźniejsze objawy wstrząsu anafilaktycznego: spadek ciśnienia i obrzęk krtani

U części osób dotkniętych wstrząsem anafilaktycznym dochodzi do gwałtownego obniżenia ciśnienia tętniczego. Gdy spadnie ono poniżej 90 mmHg, następuje utrata przytomności. Skóra takiej osoby jest blada, chłodna i wilgotna. W skrajnych przypadkach, jeżeli nie zostanie udzielona pomoc, taki stan może skończyć się śmiercią wskutek zatrzymania krążenia. Podobnie niebezpieczny jest obrzęk krtani, który może spowodować uduszenie.

Jak postępować, gdy wystąpi wstrząs anafilaktyczny?

Najważniejsze jest zapobieganie. Jeżeli chorujesz na alergię (zwłaszcza na orzeszki ziemne czy jad owadów) – lub mieszkasz z osobą, która ma taki problem –  rozważ zakup adrenaliny w ampułkostrzykawce. Podana jak najszybciej po wystąpieniu objawów może uratować życie. Lek ten kosztuje kilkadziesiąt złotych, a przechowywany poza lodówką nadaje się do użycia przez 6 miesięcy.

Gdy po zadziałaniu czynnika wywołującego alergię wystąpią objawy reakcji anafilaktycznej, przede wszystkim należy usunąć źródło tego czynnika – na przykład żądło owada. Następnie jak najszybciej użyj ampułkostrzykawki z adrenaliną. Osoba, u której wystąpiła reakcja, może podać sobie adrenalinę samodzielnie. Może to również zrobić ktoś inny. Jak najszybsze podanie adrenaliny jest kluczowe.

W każdym przypadku podejrzenia reakcji anafilaktycznej u siebie lub innej osoby, jak najszybciej po usunięciu czynnika wywołującego i podaniu adrenaliny, wezwij pogotowie. Oczekując na przyjazd karetki chory, o ile jest przytomny, powinien połknąć tabletkę leku przeciwhistaminowego. Wskazane jest uniesienie nóg do góry.

Jeżeli dojdzie do utraty przytomności i ustania oddechu, jak najszybciej podejmij akcję reanimacyjną w cyklu: 30 uciśnięć klatki piersiowej w tempie 100 na minutę i 2 oddechy. Jeżeli nie potrafisz lub nie chcesz wykonywać sztucznych oddechów, wykonuj wyłącznie 100 uciśnięć klatki piersiowej na minutę, nieustannie, do przyjazdu pogotowia.

Aktualne wytyczne podkreślają, że to one są najważniejszym elementem reanimacji osoby, u której doszło do zatrzymania krążenia.

Co najczęściej wywołuje wstrząs anafilaktyczny?

Uczulać może prawie każda substancja. Wstrząs anafilaktyczny najczęściej wywoływany jest przez jad owadów (alergia na jad osy), żywność (szczególnie często u dzieci) i leki. Wśród owadów taką reakcję najczęściej wywołuje jad błonkoskrzydłych, czyli m.in. pszczół, os i szerszeni, oraz jad niektórych pluskwiaków.

Najczęściej wywołującym wstrząs anafilaktyczny pokarmem są orzeszki ziemne, ale również inne orzechy, pszenica, owoce morza, jajka czy mleko. Dzieci uczulone na dany pokarm często wyzbywają się alergii przed wejściem w dorosłe życie.

Wśród leków najczęściej wstrząs anafilaktyczny powoduje penicylina krystaliczna i inne antybiotyki beta-laktamowe, a także kwas acetylosalicylowy i inne niesteroidowe leki przeciwzapalne. Osoba uczulona na dany lek powinna zawsze informować o tym lekarza.