Polityka i Prawo

Sezonową alergię wziewną wywołują pyłki drzew, traw, zbóż i chwastów. Choć jest ona najlżejszą postacią choroby alergicznej, warto ją leczyć, by poprawić komfort życia.

Wśród pyłków roślin najczęściej uczulających alergolodzy na pierwszym miejscu wymieniają trawy. Jak to określają, są one antygenem najbardziej złośliwym, czyli najczęściej wywołują najsilniejsze objawy alergii pyłkowej. Wśród innych sezonowych alergenów wziewnych znajdują się pyłki bylicy, piołunu, babki, komosy, pokrzywy, lipy, topoli, olchy, wierzby, leszczyny.

Dla alergii wziewnych zasadnicze znaczenie ma sezonowość występowania i ścisły związek z okresami pylenia poszczególnych roślin. Trwają one zazwyczaj 2-6 tygodni, potem ustępują bez śladu, aby pojawić się za rok o tej samej porze.

W przebiegu alergii na pyłki, zwanej także pyłkowicą, najczęściej występuje silny wodnisty katar, napady kichania, uczucie zatkania nosa, zapalenie spojówek, czasem bóle głowy i zatok. Mogą też pojawiać się niespecyficzne objawy astmy w postaci kaszlu lub napady duszności. Nierzadko osoby uczulone skarżą się na swędzącą wysypkę – kontaktową alergię (np. po spacerze po łące), szczególnie na odsłoniętych częściach ciała.

Kto choruje?

Jeszcze do niedawna sądzono, że na alergię pyłkową chorują dzieci dopiero od 7. r.ż., i to te, które w dzieciństwie ujawniały objawy alergii pokarmowej, po czym w okresie młodzieńczym objawy stopniowo ustępują, aby zaniknąć całkowicie w dorosłym życiu. Najnowsze badania wskazują jednak, że objawy pyłkowicy mogą się zacząć zarówno około 3. r.ż., jak i w późniejszym okresie życia, nawet po 50. r.ż. Przebieg alergii może się także z wiekiem zmieniać – objawy mogą ulegać wyciszeniu bądź nasileniu, mogą dołączać się nowe alergeny, czy nawet może zwiększać się rodzaj alergicznej nadwrażliwości.

Możliwości leczenia

Leczenie pyłkowic jest żmudne i trwa bardzo długo. Na razie istnieją dwie możliwości terapii – albo stosowanie doraźnie leków antyalergicznych w czasie pylenia roślin, albo przeprowadzenie immunoterapii przed sezonem pylenia i ewentualne stosowanie leków w sezonie.

Pierwszym krokiem przy podejrzeniu alergii powinna być wizyta u lekarza alergologa. W przypadku leczenia w państwowej służbie zdrowia należy zacząć od wizyty u lekarza pierwszego kontaktu, który dopiero skieruje chorego do właściwej poradni alergologicznej. W gabinecie prywatnym lekarza alergologa natomiast wizyta będzie kosztować około 60 zł.

Zanim jednak lekarz wraz z pacjentem podejmą decyzję o tym, który sposób leczenia będzie najlepszy, są konieczne jeszcze dodatkowe badania. Leczenie bowiem zawsze powinno się zacząć od wykonania testów, które potwierdzają alergiczny mechanizm choroby.

Testy skórne

Prostymi badaniami potwierdzającymi mechanizm alergiczny choroby są testy skórne. Do tych badań nie jest wymagane żadne przygotowanie, można je wykonać o dowolnie wybranej porze roku. Zawsze jednak powinny być przeprowadzone w poradni alergologicznej przez lekarza alergologa, a przynajmniej pod jego kontrolą.

Zazwyczaj na miejsce wykonania testów skórnych jest wybierana skóra pleców lub przedramienia. Jedynym warunkiem wykonania tych badań jest nieprzyjmowanie co najmniej na tydzień przed testami leków antyhistaminowych i przeciwzapalnych. Mogą one bowiem fałszować wyniki. W przypadku smarowania skóry maściami sterydowymi (Polcortoon, Elocom, Dermovate) testy również mogą nie wskazać alergenu. Jeżeli na skórze znajdują się zmiany w postaci pokrzywki, testy także nie powinny być wykonywane, gdyż będą niemiarodajne.

Jak wykonać testy skórne?

W przypadku klasycznych testów skóra jest nakłuwana przez lekarza igłą, a pod naskórek jest wprowadzana niewielka ilość substancji zawierającej wyciągi z alergenów. Między kolejnymi punktami testowymi powinna być zachowana odległość co najmniej 2 cm.

Testy wykonuje się szybko i stosunkowo bezboleśnie. W przypadku uczulenia na dany czynnik już po 10-15 minutach występuje łatwo zauważalna reakcja rumieniowo – bąblowa. Okazuje się jednak, że zdolność do reakcji w postaci bąbla zmniejsza się wraz z wiekiem pacjenta. Dość często zdarza się także, że badanie wskazuje kilka czynników uczulających.

Jeżeli natomiast testy skórne okażą się ujemne (nie zareagują na alergen zaczerwienieniem ani bąblem), można wykonać dodatkowe badanie poziomu przeciwciał swoistych klasy IgE we krwi, które daje w 90% potwierdzenie istniejącej alergii i wskazuje czynnik uczulający. Czasem staje się także pierwszym badaniem z wyboru.

Testy takie potocznie nazywa się testami z krwi, a polegają one na pobraniu krwi pacjentowi tak jak w przypadku badania ogólnego krwi i jej odpowiednim laboratoryjnym zbadaniu. W zależności od wybranej metody różna będzie cena badania. W przypadku leczenia w państwowej służbie zdrowia bezpłatnie można jedynie wykonać testy skórne, za testy z krwi natomiast – jeżeli będą wymagane – trzeba będzie zapłacić. W gabinecie prywatnym test skórny na jeden alergen kosztuje ok. 2 zł, a koszt badania poziomu przeciwciał klasy IgE całkowitego – około 50 zł.

Leczenie w czasie pylenia roślin

Dopiero gdy mechanizm choroby alergicznej jest potwierdzony badaniami, można rozpocząć leczenie. Leki stosowane w leczeniu pyłkowicy mają za zadanie zmniejszyć przykre objawy – kichanie, świąd, obrzęk. Powinny być przyjmowane według ścisłych zaleceń lekarza i pod jego kontrolą.

W leczeniu zazwyczaj zaleca się następujące leki:

• leki antyhistaminowe stosowane ogólnie (Zyrtec, Claritine, Virlix, Loratydyna),

• miejscowo stosowane krople glikokortykosteroidowe do oczu i nosa (Nasonex, Rhinocort).

• leki miejscowo obkurczające błonę śluzową nosa (Xylometazolin, Afrin), ale uwaga! Te krople można używać tylko do 7 dni. Dalsze stosowanie leków bowiem może nasilić objawy blokady nosa i doprowadzić do utrwalenia choroby.

Immunoterapia przed pyleniem

Metodą leczenia alergii pyłkowej jest również immunoterapia. Wśród specjalistów zdania na temat jej stosowania są podzielone. Niektórzy lekarze uważają, że jest ona wskazana tylko wówczas, gdy pyłkowy nieżyt nosa i spojówek nie poddaje się leczeniu za pomocą leków. Zalecana jest również u pacjentów wymagających codziennego stosowania leków – w przypadku bardzo nasilonych objawów.

W miarę możliwości immunoterapia powinna się odbywać także na początku procesu chorobowego w celu zapobieżenia rozwinięciu się choroby. Wiadomo też, że jej korzystny efekt można stwierdzić dopiero po dłuższym czasie – po rocznej kuracji objawy ustępują jedynie w 50%, dopiero po zakończeniu 4-5 – letniej kuracji objawy ulegają zdecydowanej redukcji (80-90%), co często nie uwalnia jednak pacjenta od przyjmowania niewielkiej ilości leków w sezonie.

Immunoterapia jednak nie jest panaceum na pyłkowicę – jest leczeniem swoistym, czyli zmniejsza objawy jedynie na alergen zawarty w składnikach podawanej szczepionki. Nie zlikwiduje całkowicie skłonności alergicznej. Pacjent może więc uczulić się na nowe alergeny, jeżeli będzie poddany długiej i silnej ekspozycji na pewien antygen.

Decyzja o podjęciu tego rodzaju leczenia powinna być więc podjęta świadomie i roztropnie, biorąc pod uwagę wszystkie za i przeciw. Przyjmowanie przez kilka lat serii szczepionek przed okresem pylenia, jest poważną decyzją – przerwanie odczulania po 1. czy 2. roku stopniowo prowadzi bowiem do całkowitego powrotu objawów.

Jak przebiega immunoterapia?

Terapia immunologiczna obejmuje najczęściej 7-10/11 zastrzyków raz w tygodniu, przed okresem pylenia określonej rośliny. Dokładny termin szczepień ustalany jest zawsze z lekarzem prowadzącym. Szczepionki także dobiera się na podstawie wyników testów alergicznych – do dyspozycji są albo indywidualne, albo standardowe szczepionki, które można dostać w aptece – tylko na receptę wypisaną przez lekarza. Cena szczepionek waha się od 50-500 zł. Niektóre z nich są objęte 50% zniżką.

Jak żyć z alergią?

Ze względu na charakter choroby bardzo duże znaczenie w zmniejszeniu objawów ma nie tylko leczenie, ale i zorganizowanie życia alergikowi tak, aby zminimalizować ekspozycję na alergen, a tym samym zmniejszyć częstotliwość i ostrość występowania napadów alergii.

Czas pylenia pyłków warto więc poznać i śledzić dzięki kalendarzowi pylenia oraz codziennie podawanym informacjom o stężeniu pyłków. Dzięki tym informacjom możliwe jest unikanie ekspozycji na alergen – m.in. zaniechanie w czasie pylenia wyjazdów w miejsca nasilonego występowania alergizującej rośliny, unikanie spacerowania po łąkach i polach.

Zdecydowanie niewskazane w sezonie jest też otwieranie okien. Przy nasilonych objawach ulgę może przynieść zainstalowanie oczyszczacza powietrza.

W celu zmniejszenia objawów znaczenie ma także odpowiednio zorganizowany styl życia. Każdy alergik powinien więc starać się poznać swoją chorobę i wiedzieć najlepiej, co jest dla niego dobre, a czego powinien unikać.

W Polsce można wyróżnić 3 sezony alergii wziewnych związanych z występowaniem określonych pyłków roślinnych:

• okres wczesnowiosenny (od połowy lutego do maja) na pyłki drzew liściastych,

• okres wczesnoletni (od końca maja do połowy lipca) na pyłki traw,

• okres późnoletni (od połowy sierpnia do początku października) na pyłki chwastów.

Mechanizm powstania reakcji alergicznej

W uproszczeniu mechanizm alergiczny można by porównać do zamka, a alergen do klucza. W myśl tej zasady każdorazowe włożenie klucza do zamka powoduje reakcję alergiczną. Przy pierwszym kontakcie z alergenem bowiem powstają przeciwciała IgE, uwalniane z komórek tucznych. Łączą się one z alergenem, a ten utworzony kompleks uwalnia histaminę odpowiedzialną za rozwój zapalenia.

Dekalog alergika

Jeżeli masz często:

• nawrotne infekcje górnych dróg oddechowych,

• katar, zatkany nos z napadami kichania,

• zapalenie spojówek, nawracające zapalenie oskrzeli,

• objawy duszności

• kaszel bez cech ostrej infekcji

• swędzące zmiany skórne

to:

1. Zgłoś się do specjalisty alergologa.

2. Wykonaj testy skórne lub badanie IgE całkowite i swoiste we krwi w pracowni wskazanej przez Twojego lekarza alergologa.

3. Nie przerywaj stosowania leków bez konsultacji z Twoim lekarzem.

4. Stosowanie nie konwencjonalnych metod terapii może nasilić objawy.

5. Jeżeli jesteś uczulony na alergeny wziewne (pylki roślin, pleśnie, naskórki zwierząt), poddaj się swoistej immunoterapii prowadzonej przez 4-5 lat przez lekarza alergologa.

6. Nie przerywaj szczepień po pierwszym czy drugim roku – objawy mogą powrócić.

7. W przypadku alergii na pokarmy stosuj bezwzględnie dietę zgodnie z wynikami testów alergicznych przez co najmniej dwa lata.

8. Jeżeli masz alergię na antygeny wziewne, unikaj kontaktu ze zwierzętami. Objawy alergii na psa lub kota czy np. chomika mogą pojawić się dopiero po jakimś czasie.

9. Alergia to choroba o podłożu genetycznym, ale na jej ujawnienie mają wpływ zanieczysczenia środowiskowe (np. spaliny samochodów, zanieczyszczenia chemiczne, infekcje wieku dziecięcego).

10. Pamiętaj! Najlepszą terapią tej choroby jest unikanie antygenu.

Często u pacjentów z pyłkowicą występują reakcje alergiczne na niektóre świeże owoce lub warzywa. Objawy po zjedzeniu owocu obejmują zazwyczaj jamę ustną i gardło, przejawiają się świądem i zaczerwienieniem skóry, czasem kichaniem lub świszczącym oddechem. Gotowanie, mrożenie lub konserwowanie osłabia aktywność alergenów owocowych.

Oto możliwe tzw. reakcje krzyżowe między pyłkami roślin i owocami.

brzoza —> orzech laskowy – orzech włoski – migdał – jabłko – banan – brzoskwinia – czereśnia – gruszka – śliwka – kiwi – pomidor – marchew

trawy —> fasola – soczewica – groszek zielony

bylica —> seler – pietruszka – szczypiorek – banan – melon