Polityka i Prawo

Kosztem, który płacą kobiety za chodzenie w modnych, ale niewygodnych, wąskich butach bywają paluchy koślawe, brzydkie i bolesne zniekształcenia stóp, zwane halluksami.

Paluch koślawy jest nabytym zniekształceniem stopy. Bywa wynikiem postępującego, bocznego odchylenia w ustawieniu palucha stopy (czyli pierwszego palca) w stawie śródstopno – paliczkowym oraz szpotawego (czyli przyśrodkowego) odchylenia w ustawieniu I kości śródstopia.

Dodatkowymi deformacjami towarzyszącymi chorobie, a spowodowanymi wolno narastającym zniekształceniem, są: powstająca od strony przyśrodkowej bolesna i często zmieniona zapalnie kaletka znajdująca się na wysokości stawu śródstopno – paliczkowego oraz grzbietowo podwichnięty paliczek II chorej stopy z bolesnym modzelem wytworzonym często na jego grzbiecie.

Choroba jest rozpowszechniona, szczególnie wśród kobiet. Cierpi na nią jedna na 40 pacjentek po 50. roku życia. Stanowi to swego rodzaju problem społeczny, ponieważ osoby nią dotknięte mają poważne trudności z poruszaniem się.

Przyczyn choroby bywa wiele. Mogą to być różnego rodzaju urazy, schorzenia metaboliczne, zaburzenia i choroby neurologiczne, choroby tkanki łącznej i mięśniowej. Najważniejsze jednak są predyspozycje wrodzone (94% matek dzieci z paluchami koślawymi również cierpi na tę dolegliwość) oraz czynniki środowiskowe.

Ewolucja, cywilizacja i moda

Ludzka stopa jest dość skomplikowaną strukturą, która w toku ewolucji i stopniowej pionizacji postawy naszego ciała przeszła bardzo skomplikowany proces zmian w swojej budowie. Łukowate ustawienie kości stopy, silne więzadła stabilizujące jej stawy, mięśnie aktywnie dbające o ich dynamikę powodują, że jest ona idealnym elementem podpórczym ciała umożliwiającym poruszanie się w pozycji pionowej.

Niestety, z powodu zmian cywilizacyjnych, niefizjologicznego trybu życia, odmiennego od naturalnego podłoża, po którym obecnie chodzimy, a także, co bardzo ważne, niewłaściwego obuwia stopa nasza ulega czasami postępującym zmianom degeneracyjnym. Paluchy koślawe są tego dobrym przykładem.

Zaobserwowano, że np. w Chinach, w grupie kobiet, które noszą obuwie, choroba występuje 15 – krotnie częściej niż wśród tych, które nie noszą go w ogóle. Podobnie sytuacja wygląda w Japonii, gdzie nastąpił znaczny wzrost zachorowalności po II wojnie światowej, gdy nastała moda na obuwie na wysokim obcasie.

Poddając się presji mody, nosimy coraz wymyślniejsze fasony butów. Jest to szczególnie niekorzystne u młodych kobiet, które w okresie dorastania i ostatecznego kształtowania struktur kostnych stopy, stosując się do szalonych pomysłów kreatorów mody, nie przewidują skutków takiego postępowania, które będą odczuwać później.

Jak powstają halluksy?

Dlaczego obuwie na wysokim obcasie z ciasno wymodelowanym czubkiem powoduje narastanie deformacji stóp?

Ciężar ciała w takim obuwiu jest rozłożony nierównomiernie. Zbyt przeciążona jest część przodostopia, a stopy, powoli ześlizgując się z wysokiego obcasa, w części przedniej zniekształcają się. Palce zaś od przodu i boków ulegają naciskom, co stopniowo, lecz trwale deformuje ich ustawienie. Paluch uciskany od przodu i przyśrodka odchyla się bocznie, unosząc tym samym palec II do góry. Przeciążone przodostopie deformuje się, łuk poprzeczny stopy zapada się i powstaje tzw. płaskostopie poprzeczne.

Stopa robi się wówczas szersza, co w połączeniu z wąskim obuwiem nasila jeszcze niekorzystne ustawienie palucha. Od strony przyśrodkowej w miejscu podwichnięcia palucha powstaje dodatkowe uwypuklenie, które jest zapalnie zmienioną kaletką maziową. Początkowo jest ona bezbolesna, lecz z czasem, pod wpływem ciągłego drażnienia przez ciasne brzegi obuwia, ulega bolesnemu zapaleniu.

Jest to najczęściej początek narastania zmian wytwórczych, czyli powstawania ziarniny zapalnej, powodującej trwałe zniekształcenie i uwypuklenie. Często tworzą się tu przetoki ropne. Jest to też miejsce silnych dolegliwości bólowych i ciągłej infekcji.

Pod wpływem zniekształceń zmienia się biomechanika stopy. Nierównomiernie rozkłada się ciężar ciała, paluch nie jest już wystarczająco silnym punktem podparcia w czasie chodu, pogarsza się wytrzymałość struktur stabilizujących stopę, osłabieniu ulegają mięśnie.

W efekcie przeciążeniu ulegają kolejne elementy stopy, tworzą się bolesne modzele i trwałe deformacje. Gdy na to wszystko nałoży się siedząco-stojący tryb życia, słaba kondycja fizyczna, nadwaga, zaburzenia hormonalne, powstaje poważny problem nie tylko estetyczny (np. z dobraniem obuwia), ale i funkcjonalny. Na tak zmienionych bolesnych stopach trudno jest się poruszać.

Dolegliwości przebiegają najczęściej pod postacią przewlekłych bólów stóp, pieczenia podeszew, bolesnych modzeli w miejscach obciążenia oraz zmian zapalnych kaletki maziowej u podstawy palucha.

Profilaktyka i leczenie

Najważniejszy jest rodzaj obuwia, jakiego używamy na co dzień. Musi być ono przede wszystkim wygodne, o odpowiednim dla stopy wymiarze, nie może być ciasne ani wąskie z przodu, obcas nie powinien być zbyt wysoki. Materiały użyte do produkcji muszą być przewiewne, aby nie dopuścić do pocenia się stóp. Podeszwy zaś odpowiednio miękkie i wymodelowane.

Obuwie, choćby najwygodniejsze, należy zmieniać kilka razy dziennie, aby obciążać różne fragmenty stopy. Warto też poświęcić trochę czasu na ćwiczenia palców (chwytać nimi przedmioty, chodzić na palcach). Ważne jest utrzymywanie prawidłowego ciężaru ciała. Niekorzystna jest też długa praca w pozycji stojącej.

Gdy zaobserwujemy pierwsze objawy choroby, najczęściej pod postacią delikatnego odchylenia osi palucha, a szczególnie stopniowego pogarszania się tego zaburzenia, należy zgłosić się do ortopedy. Lekarz stara się znaleźć przyczynę narastania deformacji i poprzez odpowiednią terapię ją zahamować.

Terapia zachowawcza

Często zleca się wtedy wykonanie wkładek podpierających sklepienie poprzeczne stopy i proponuje gimnastykę korekcyjną stóp w celu wzmocnienia całego układu stabilizującego stopę. W przypadku bólów zmienionej zapalnie kaletki zaleca się umieszczenie na głowie I kości śródstopia specjalnych ochraniaczy z mikrogumy w kształcie ósemki, stosowanie ciepłych kąpieli solankowych i leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych.

Zachęcamy też chorych do aktywnego trybu życia, pływania i jazdy na rowerze. Natomiast sporty powodujące chwilowe przeciążenia przodostopia, np. bieganie, powodują narastanie dolegliwości. W przypadkach bardzo zaawansowanych stosuje się czasami specjalne obuwie o wzmocnionych podeszwach w celu odciążenia palucha w czasie chodzenia, szczególnie w fazie odbicia.

Niestety, terapia ta jest nie zawsze w pełni skuteczna. Trudno jest bowiem w krótkim czasie zmienić wieloletnie nawyki. Leczenie zachowawcze najczęściej spowalnia więc jedynie postępy choroby, a wcześniej czy później wielu pacjentów decyduje się na leczenie operacyjne.

Przyczyna dość słabych efektów leczenia zachowawczego paluchów koślawych tkwi również w tym, iż chorzy zgłaszają się do lekarza w momencie, kiedy odczuwają znaczne dolegliwości bólowe. Wtedy jednak zmiany kostne są już na tyle utrwalone, że ćwiczenia, leki czy odpowiednie obuwie nie są w stanie ich skorygować, a jedynie złagodzić ból, i to zwykle na krótki okres.

I nóż chirurga

Metod leczenia operacyjnego jest wiele. W zależności od rozległości zabiegu operacyjnego możemy je podzielić na dwie grupy. Gdy zmiany chorobowe są mało zaawansowane, a więc nie ma znacznych deformacji kostnych, wykonuje się najczęściej dość oszczędny zabieg w obrębie tkanek miękkich, mający na celu korekcję (ustawienie palucha), a także usuwa się przerośniętą i zmienioną zapalnie kaletkę maziową.

Bardziej nasilone deformacje wymagają dodatkowo korekcji osi samych kości stopy.

Po każdym z tych zabiegów, niezależnie, czy wykonano je w obrębie tkanek miękkich, czy kostnych, chory ma założony opatrunek gipsowy. Czas jego noszenia zależy od metody operacyjnej i trwa od około 2 do 6 tygodni. Następnie efekt zabiegu jest utrwalany poprzez wkładki korygujące, zabiegi fizykoterapeutyczne i ćwiczenia.

Zabieg jest całkowicie bezbolesny. Wykonuje się go najczęściej w znieczuleniu podpajęczynówkowym. Daje dobry efekt kosmetyczny, natomiast bywa, że nie zawsze w sposób zdecydowany uwalnia od dolegliwości bólowych.

Sam zabieg operacyjny nie zwalnia od przestrzegania zasad profilaktyki. Dlatego też powinniśmy:

• pozbyć się deformującego stopy obuwia o wąskich czubkach,

• zmieniać obuwie w ciągu dnia,

• spacerować boso po miękkim podłożu,

• stale nosić wkładki ortopedyczne,

• zmniejszyć masę ciała,

• uprawiać ćwiczenia fizyczne,

• zawsze dbać o stopy.